Марфемная структура слова

1.Аснова слова і канчатак. Невытворная і вытворная аснова
2.Корань. Варыянты кораня. Афіксы: суфікс, постфікс, інтэрфікс
3.Правапіс прыставак. Правапіс і,ы,й пасля праставак
4.Спосабы утварэння слоў
1.Канчатак (флексія) – зменная службовая марфема, якаяя ўтварае граматычныя формы слова і служыць для сувязі яго з іншымі словамі, у сказе. Канчатак выражаюць граматычныя значэнні роду, ліку, склону, асобы.
Канчаткі могуць складацца з аднаго або больш гукаў: чысты, чыстым. Ёсць словы з нулявым канчаткам – словы, у якіх канчаткі не маюць гукавага выражэння.
Кожнаму зменнаму слову ўласцівы свае канчаткі, па якіх адрозніваюцаа назоўнікі першага, другога і трэцяга скланенняў, дзеясловы 1 і 2 спражэнняў і інш.
Аснова – частка формы слова без канчатка, формаўтваральных суфіксаў інфінітыва-цо, -ці, -чы і постфікса –це. Выражае лексічнае значэнне слова.
Асновы бываюць простыя (аднакаранёвая марфема) і складаныя (дзве і больш).
Простыя падзяляюцца на:
-Вытворчыя – складаюцца з некалькіх марфем (апрача караня ёсць афіксы)
-Невытворчыя – складаецца з адной марфемы. Яе лексічнае значэнне выражана коранем.
2.Корань – абавязковая марфема, якая выражае агульнае лексічнае значэнне аданародных слоў. Яны бываюць:
-Свабоднымі – супадаюць з асновай хоць бы ў адной форме слова (снег, снегавы)
-Звязанымі – ніколі не супадаюць з асновай, сустракаюцца толькі ў вытворчай аснове ў спалучэнні з афіксамі (вул-і-ц-а, за-вул-ак)
Афіксы – службовыя марфемы, якія з’яўляюцца неабязковымі для кожнага слова і выражаюць дадатковае значэнне. Словаўтваральныя або формаўтваральныя. Бываюць толькі звязаныя.
Віды афіксаў:
-Прыстаўка – знаходзіцца ў складзе простай асновы перад коранем
-Суфікс – пасля кораня
-Постфікс – пасля канчатка
-Інтэрфікс – паміж дзвюма простымі асновамі ў складанай (горад-а-будаўніцтва)
3.Замест -і каранёвага пасля прыставак на зычны пішуцца -ы. Пасля прыставак на галосны –й. Пасля прыставак, якія закончваюцца на галосны і захоўваецца, калі яно ўтварае склад. Захоўваецца і пасля прыставак звыш-, між-, дэз-, суб-. Замест –і прыстаўнога пастя прыставак на зычны пішуцца –ы, а пасля прыставак на галосны знікае.
4.Спосабы утварэння слоў
Адна ўтваральная аснова:
А) марфемны (афекс):
– суфіксальны (аснова +…)
– прыставачны (…+аснова)
– постфіксальны
– прыставачна-суфіксальны
– прыставачна-постфіксальны
Б) субстанцывацыя (пераход прыметніка і дзеепрыметніка ў назоўнік)
В) лексічна-семантычны (расшчапленне значэнняў мнагазначнага слова, якое вядзе да ўжывання амонімаў)
Г) больш чым адна аснова:
– складанне (бела-ружовы(
– складана-суфіксальны (землепраходзец)
– зрашчэнне (глыбокапаважаны)
– абрэвіяцыя (ВНУ – вышэйшая навучальная установа)